سیمای شهر آنارشیستی
پی یر کروپتکین
درس سیر اندیشههای شهرسازی
استاد: جناب آقای دکتر حبیبی
دانشجو: ملیکا امیرزاده
دانشگاه تهران ـ پردیس هنرهای زیبا ـ دانشکده شهرسازی
مقدمه:
در قرن نوزدهم ترقیگرایان و حتی فرهنگگرایان عقیده داشتند چارچوب وضع موجود جوابگو نیست. پیش شهرسازان ترقیگرا (نوگرا) متفکرانی بودند که دوران پارینه فنی را از دوران نو فنی جدا کرده و با مطرح ساختن این که انقلاب فنی و تکنولوژی صورت گرفته به آینده نگاه دیگری داشته و اعتقاد داشتند که شهر آینده منبعث از نظم دیگری است. گروه دوم یا فرهنگگرایان نیز با اعتقاد به تداوم تاریخی و هجر از گذشته (درست بر خلاف ترقیگرایان) شهر قرن نوزدهم را شایسته انسان این قرن نمیدانند. و به همین ترتیب هر گروه الگوهای خاص خود را ارائه دادند. در همین نگاه گروه دیگری هستند که شهر صنعتی را نقد کرده اما هیچ الگویی را ارائه نمیدهند.
زندگی:
یکی از این اشخاص پییر کروپتکین (۹ دسامبر ۱۸۴۲ تا ۸ فوریه ۱۹۲۱) فیلسوف آنارشیست روسی است. او به یک مدل اجتماعی مرکب از کمونیسم و سوسیالیسم و مستقل از حکومت اعتقاد داشت.
این اشراف زاده روس یک جغرافیدان برجسته، و یک انقلابی مبارز و همچنین نویسندهای بود که استعداد خویش را به عامیانه کردن عقاید علمی خود و نشر آیین آنارشیستی اختصاص داد. از همان جوانیاش، به شرایط طبقه دهقان و کشاورزی روس جلب گردید. به عنوان دبیر بخش ژئو فیزیک انجمن جغرافی روسیه، مسافرتهای متعددی به «منچوری» کرد و سرزمینهای یخ زده فنلاند و سوئد را بررسی کرد. او در ۱۸۷۳ کتاب «تصحیحاتی بر نقشه آسیا» را منتشر کرد. وی در ۱۸۷۲ آنارشیست شده و عضو فدراسیون ژورا در سوئیس میگردد.
کروپتکین نظریه خویش درباره کمک متقابل را بسط میدهد، نظریهای که یک نظام تعاونی اقتصادی را مورد ستایش قرار داده وهرگونه دولت به شدت نهادی شده را زائد میداند. او میگوید: «به جای آنکه کلید جامعه را به سیاست مدار بدهیم بهتر است قفل را عوض کنیم.»
آگاهیهای زراعی کروپتکین، که در آن زمان استثنایی بود، اطلاعات علمی و نفرتش از هرگونه اجبار، او را به نگرشی از آینده رهنمون میگردند. در این نگرش شهرهای بزرگ و تراکمهای جمعیتی سنگین به سود یک وحدت حقیقی و صنعت و کشاورزی رنگ میبازد، نگرشی که سالیان بعد «یوزونین» آرمانی فرانک لوید رایت بدان متمایل میگردد.
در ادامه برای آشنایی با تفکرات کروپتکین لازم است با لغت آنارشیسم آشنا شویم و بدانیم آنارشیست چه کسی است و چه میخواهد؟
آنارشیسم:
در زبان سیاسی به معنای نظامی اجتماعی و سیاسی بدون دولت، یا به طور کلی جامعهای فاقد هرگونه ساختار طبقاتی یا حکومتی است.
آنارشی مشتق از واژه یونانی anarkos به معنای «بدون رئیس» است. رویکرد عام آنارشیستها تاکید بر این نکته است که میتوان بدون ساختارهای مقید کننده یا محدودیتزا زندگی نیکویی داشت. هر سازمان یا اخلاقیاتی که با آزادی انتخاب شیوه زندگی در تعارض باشد باید مورد حمله ، انتقاد و نفی قرار گیرد. پس مسئله مهم آنارشیستها تعریف موانع و ساختارهای تصنعی وتمایز دادن آنها از ساختارهای طبیعی یا فعالیتهای اختیاری است.
از اندیشمندان برجسته آنارشیست میتوان از ویلیام گادوین، ماکس استیرنر، لئوتولستوی، پیر ژوزف پرودون، میخائیل باکوینن، پیر کروپتکین و اخیراً متفکران آزادی طلب و محافظه کاری با گرایش آنارشیستی مانند هانس هرمان هوپ و موری روتبارد نام برد.
از نظر لغوی، آنارشیسم آموزهای مبنی بر این اعتقاد است که اکثر مشکلات اجتماعی، ناشی از وجود حکومت بوده و در مقابل آن در عوض تعداد بسیاری از اشکال تشکیلات داوطلبانه اجتماعی وجود دارند.
برای نخستین بار پیر ژوزف پرودون لقب آنارشیست را رسماً بر خود اعلام نمود.
تصویری که کروپتکین راجع به آنارشیسم میدهد چیست؟
پیر کروپتکین یکی از مهمترین آنارشیستهای کمونیست است. آنارشیستهای کمونیست اعتقاد دارند جامعهای ترکیبی از کمونهای خود فرمان با استفاده جمعی از تولیدات و دموکراسی مستقیم به عنوان فرم نظام یافته سیاسی است و از طریق اتحادیه با دیگر کمونها در ارتباط است آزادترین نوع نظام اجتماعی خواهد بود.