جغرافیا چیست؟ 1

#جغرافیا چیست؟

همیشه این سوال برای کسانی که با یک جغرافیدان گفتگو می کنند مطرح بوده است که جغرافیا چیست؟

من سعی می کنم هر از گاهی تعاریف کنونی از جغرافیا را برایتان ترجمه کنم و در اخیتار شما قرار دهم. اگر دوست داشتید سایت را به دیگران معرفی کنید و از من حمایت نمایید.

تعریف اولی که انتخاب کردم از سایت: http://worldatlas.com  می باشد.

جغرافیا: موضوعی جذاب و رشته ای است علمی که به مطالعه اشکال زمین، اقیانوس ها، محیط زیست و اکوسیستم ها، و هم چنین به مطالعه و بررسی تعامل و کنش بین جوامع انسانی و محیط زیست شان می پردازد. واژه جغرافیا از نظر ادبی یعنی «نوشتن درباره زمین».

#امیربرات_نیا

چیستی شهرها

چیستی شهرها

به طرق گوناگون شهرها تعریف گردیده­اند.شاید معتبرترین این تعاریف گوناگون تعریفی است که گیدئون سیوبرگ ارائه نموده است.وی شهر را این گونه تعریف می­نماید: اجتماعی با اندازه قابل توجه و جمعیتی متراکم که سکونتگاه متخصصان گوناگون غیر کشاورزی بوده و دارای یک قشر نخبه­ی باسواد باشد این تعریف چندین عنصر را با یکدیگر تلفیق نموده است و شهرها را از سایر اشکال محل سکونت بشری متمایز می­گرداند.

1- یک اجتماع در این تعریف بیان­گر یک اجتماع مسکون می­باشد.در طی دوره ماقبل تاریخ زندگی بشر، بیشتر وقت او صرف شکار- ماهیگیری و جمع­آوری گیاهان برای تأمین غذا و خوراک می­گردید.آنها، هم چنین متحرک بودند و اقامتگاهاشان را براساس جائیکه در آن غذا {خوراک} فراوان­تر بود، جابجا می نمودند. رواج کشاورزی- در بسیاری از مناطق نه در همه جا- سکونتگاه­های دائمی را مطلوب ساخت. علاوه بر آن شهر با ایفای نقش خود به عنوان سکونتگاهی که در زیر ساخت آن سرمایه­های ثابت وجود داشت، این فرایندرا پذیرفت. این سرمایه­ها شامل: ساختمان­ها، شریان­های حمل­ونقل (مانند جاده­ها)، بناهای یادبود، انبارهایی برای ذخیره غلات، برج و بارو بودند.

2- همیشه شهرها آستانه معینی از اندازه (کل جمعیت) و تمرکز(تراکم) جمعیت را نشان داده­اند. اندازه­های مورد بحث نسبی هستند. بیشترین شهرهای اولیه 1000 یا 2000 نفر جمعیت را در خود جای داده بودند و سکونتگاه­های بیش­تر از 10000 نفر کمیاب بودند.اما با وجود این، علاوه بر اندازه مطلق گروه فشرده­ای از مردم در آنجا بودند که به عنوان یک واحد اجتماعی مجبور بودند با یکدیگر زندگی کنند، این واحد اجتماعی شهر را از مناطق پیرامونش مجزا می­نمود. (2-2).

3- شهرها جمعیتی داشت که مستقیماً به کار کشاورزی مشغول نبودند. در عوض، مردم شهر به تعدادی کشاورز که غذای ساکنان شهر را تأمین کنند، نیازمند بود. این امر خود سبب به وجود آمدن دو جریان گردیده بود. نخست، آنکه شهرها رابطه بسیار صمیمی و نزدیکی با حومه­ی اطراف خود برقرار کرده بودند، بطوریکه این ارتباط ساکنان شهر را قادر ساخته بود غذای مورد نیازشان را از پس کرانه شهر تأمین نمایند. دوم، آنکه شهر تشکیل شده بود از افرادی که به مشاغل گوناگونی می­پرداختند مانند صنعت­گران، کارگران، سربازان، کاهنان، و حاکمان. بعدها جمعیت شهری نیز با توجه به گروه­های قومی، نژادی و مذهبی متمایز گردید. درمقایسه با تعداد کشاورزان، این جمعیت شهری سهم ناچیزی داشت اما به شدت حائز اهمیت بود.
از کتاب : جغرافیایی شهری جلد 2 ترجمه دکتر حسین حاتمی نزاد و عبدالمطلب برات نیا
جهت خرید کتاب می توانید تماس بگیرید.
09151057423

 

---

Gideon sjoberg-[1]

تالار ترحیم مشهد

#تالار_ترحیم_مشهد
♦️ظهر داشتم برمی گشتم خانه. در ترافیک حدفاصل سه راه راهنمایی تا میدان ملک آباد گیر افتاده بودم. ناگهان تابلویی جدید در آن سوی خیابان توجه مرا جلب کرد. روی تابلو همانطور که در عکس پیوست دیده می شود نوشته شده بود: "تالار ترحیم مشهد". تعجب کردم.
🖍 البته این روزها خیلی چیزها تغییر کرده و خیلی از مکان ها هویت خودشان را از دست داده اند یا  تغییر کاربری داده اند. تعجب من بیشتر بخاطر این بود که این تابلو روی سر درب ساختمانی نصب شده بود که حداقل نیم قرن نامش "#تالار_داریوش بود.
🖊بسیاری از مراسم های عروسی آدم های سرشناس و مهم شهر روزگاری فقط و فقط در این تالار باشکوه برگزار می شد. شکوه و عظمت خاصی داشت. گویی تالار داریوش بعد از نیم قرن زندگی و برگزاری مراسم عروسی و شادی فصل خزانش فرا رسیده است و خودش در درجه اول مراسم ترحیم خودش را در درون خودش برگزار می کند. البته چند سال قبل بوی این مردگی را زمانی از این تالار شنیدم که مراسم شب هفتم یکی از اقوام دور در آن برگزار  شد. آن شب فکر نمی کردم که روزی زیباترین و بزرگ ترین و گران ترین تالار عروسی شهر #مشهد روی سردربش نوشته شود:"تالار ترحیم مشهد".
🖌اما امروز دیدم این اتفاق افتاده، آنهم بصورت رسمی. معنی این تابلو این است که دیگر در این تالار هیچ عروسی برگزار نخواهد شد و من و همه کسانی که با این تالار خاطره دارند باید مفهوم شادی پیوسته با این مکان یا مفهوم عروسی که هویت این تالار بود را از یاد ببرند و یا اینکه دیگر نامی از آن نبرند. این تابلو به من گفت که آنهمه عظمت فروپاشید و این مکان به محل برگزاری مراسم ماتم و سوگ تبدیل شد. باز برایم یادآوری شد که تمام عظمت ها روزی در هم می شکند. نابودی خاطره ها در شهرهای ما خیلی سریع رخ می دهد و تا چند سال آینده مشهد برای بچه های مشهد شهر بی خاطره خواهد شد. کاش می دانستیم که هویت ما در گرو هویت مکانی است که در آن زندگی می کنیم. هویت شهرمان به مکان هایش، به تالارهایش، به آب نماهایش، به بازارهایش، به میدان هایش، به باغ هایش و همه عناصر کالبدی شهر است. شهر ما را از ما نگیرید. بگذارید خاطره هایمان در شهر زنده باشند.
🖊نکته آخر: البته تغییر کاربری این مکان چون در نوع خود پیشگام است و اولین تالار ترحیم رسمی مشهد می باشد، پر رونق خواهد بود و باز مراسم ترحیم بسیاری از توانگران و سرشناسان شهر باز هم در این تالار برگزار خواهد شد. به نوعی هجرت برای برگزاری مراسم ترحیم  از مسجد و حسینیه ها به تالارهاست. نماد دیگری برای عبور از سنت به مدرنیته.
🖍 از زاویه دید طنز تلخ هم می توان چنین نوشت: کسانی که روزی مراسم عروسی شان را در این تالار برگزار کرده بودند، در آینده دور (بعد از ۱۲۰ سال) مراسم ختم خویش و یا شریک زندگیشان را در آن برگزار خواهند نمود.
♦️سخن آخر: مردم شهر، شهر را بی خاطره و بی هویت نکنیم.
#امیربرات_نیا
۱۴مهر۱۳۹۸
نظرات خود را با ای دی زیر درمیان بگذارید

عوامل بازدارنده از حفظ محیط زیست

امیر برات نیا

 فقدان حس تعلق خاطر به سرزمین سد راه حفاظت محیط زیست و توسعه کشور

 

این مطلب تلخیصی است از سخنان دکتر سریع القلم  استاد برجسته دانشگاه شهید بهشتی درباره موانع حفاظت از محیط زیست و رسیدن به توسعه پایدار که در  ششمین گردهمایی علمی دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست و با عنوان  «قراردادهای اجتماعی، توسعه یافتگی، محیط زیست»  ایراد شده است.

 

فکر ما فکر توسعه نیست. مگر می شود در جامعه ای در طول سال 22 هزار نفر در جاده ها کشته شوند و حکمرانان بی تفاوت باشد. مگر می شود جامعه ای ببیند شهروندانش در زیر کامیون ها در کشور ترکیه مخفی و وارد منطقه شنگن می شوند تا به زندگی بهتر برسند و کاری انجام ندهد. مگر می شود کشوری 609 دشت داشته باشد و 291 دشت آن با مشکل جدی آب رو به رو باشد و با آن به عنوان یک بحران ملی برخورد نکند. مگر امکان پذیر است که در کشوری به ازای هر شهروند در طول یک سال 53 تن خاک فرسایش پیدا کند و برای آن حکومت اهمیتی نداشته باشد. پس برای حکومت ما و مردم ما خیلی از مسائل مهم نیست.

 

توسعه یافتگی نه تنها اولین اولویت کشور ما نیست بلکه شاید اولویت 4 و 5 هم نباشد. در تمام جهان، توسعه و تولید ثروت ملی مساله اصلی است. باید بپرسیم مساله ی یک کشور ، سازمان ها، نهادها و احزاب ما چیست چون انرژی، منابع، وقت، مطالعات و .. به آن بخش معطوف خواهد شد.

 

در کشور ما هر دولتی که بر سر کار می آید قصد عوض کردن جهان بینی کشور را دارد و مسیر حرکت را تغییر می دهد. هر دولتی که بر سر کار آمده تلقی متفاوتی از جهان، اقتصاد، و حتی مجوز انتشار کتاب و ... داشته است و همچنان این موضوع در حال تغییر است.

 

وجود تمام این آسیب ها نشان از به اجماع نرسیدن در مسائل فکری کشور در سطح حکمرانی و جامعه است. فقدان تفکر جدی در خصوص تمام موضوعات محوری کشور و نرسیدن به یک چارچوب مشخص و سپس تعریف یک ساختار درست از دلایل اصلی چنین تمایزات فاحشی با کشورهای پیشرفته است. حتی در بسیاری از موضوعات اخلاقی در سایه عدم وجود قاعده، تزویر رشد می کند و راستگویی به خطر می افتد

 

 

برای آگاهی از خواست یک کشور برای توسعه یافتگی باید به سراغ حاکمیت آن رفت. باید دید افکار حاکمیت در مسیر توسعه هست یا نه؟ زیرا دستیابی به توسعه از طریق اعضای جامعه بسیار زمان بر است و ایجاد آگاهی و رسیدن به اجماع در جامعه ممکن است سالها و قرن ها طول بکشد اما اگر حاکمیتی بپذیرد که می خواهد توسعه یابد ممکن است در عرض 5 سال به این مهم دست یابد. کما اینکه این اتفاق در چین افتاده است. اگر حزب کمونیست چین تصمیم نگرفته بود چین توسعه پیدا کند امروز تعداد میلیاردرهای چین از آمریکا جلو نمی زد و امروز چین سه تریلیون و هفتصد میلیارد دلار ذخایر ارزی نداشت و این چیزی جز تصمیم حاکمیت نیست.

 

ما نمی توانیم هر شب در اخبار تلویزیون خود به مردم ایران بگوییم جهان در حال فروپاشی است. حرکت و واکنش بر پایه ی حدس و گمان درست نیست. آلمان یک کشور پیشرفته است و آنقدر پس انداز دارد که بحران های اتحادیه اروپا را حل خواهد کرد. کشورهای حوزه خلیج فارس و عربی دو تریلیون و هفتصد و شصت میلیارد دلار در ذخایر ارزی خود پول دارند و در سال حدود 400 میلیارد دلار سود ناشی از آنها را دریافت می کنند. زیرا این کشورها بر پایه اصولی مشخص و جهان شمول کشور خود را مدیریت و اداره می کنند. وضعیت انها آنگونه که ما فکر می کنیم نیست. تلقیات ما از امارات متحده عربی، عربستان و قطر بیشتر برپایه حدس و گمان است تا واقعیات دقیق. جهان در حال فروپاشی نیست. کل جهان را فساد در بر نگرفته است. حکمرانی که با آمار و ارقام کاری ندارد نمی تواند به خوبی حکمرانی کند. حکمران چه در مورد کشور خود و چه در مورد جهان باید دقیق صحبت کند تا بتواند دقیق هم تصمیم بگیرد.

 

 به عنوان کسی که فرصت های بسیاری برای دیدن 114 کشورهای مختلف و شرکت در بیش از 500 کنفرانس داشته ام به یک تفاوت جدی بین فرهنگ ایرانی و فرهنگ های دیگر پی برده ام. در مشاهده ی مقایسه ای خود، هر کجای دنیا که دیدم کشوری پیشرفت کرده و یا در حال پیشرفت است؛ علاقه ی شدیدی به خاک و وطن وجود دارد.

 

حس وابستگی به جامعه و همبستگی بین مردم می تواند اهرم توسعه شود و آن انرژی که باید چنین حسی را به وجود آورد حاکمیت ها هستند. اگر بخواهیم وارد پیش فکر شویم و بعد فکر کنیم و بعد به اجماع برسیم و بعد ساختار درست کنیم اول باید حس تعلق به این کشور را داشته باشیم.

منبع: سریع القلم

گزارش نیویورک تایمز از نقش بحران آب در ناآرامی‌های اخیر!

گزارش نیویورک تایمز از نقش بحران آب در ناآرامی‌های اخیر!

 

به دنبال اعتراضات اخیر تحلیل های مختلفی اعم از سیاسی و اقتصادی توسط صاحب نظران مختلف ارائه شده است اما بنا به باور اکثر این کارشناسان اعتراضات اخیر اولین جنبش هایی هستند که در آن ها نقش متغیرهای زیست محیطی  مثل کمبود آب بسیار مهم و تاثیر گذار است . بعد از گزارش نشریه آمریکن ساینتفیک که پیش تر در کانال قرارداده بودم امروز گزارش نیویورک تایمز را در این باره می خوانید:

 

🌑نیجریه، سوریه، سومالی، و حالا... ایران. در هر کدام از این کشورها، به طرق گوناگون، یک بحران آبی باعث برخی ناآرامی‌های داخلی، مهاجرت‌های بزرگ، شورش و حتی یک جنگ تمام عیار شده است.

 

🔵در دوران تغییرات اقلیم، تجربیات این کشورها درس‌های بزرگی برای دیگران به همراه داشته است. انجمن جهانی آب این ماه هشدار داده است بحران جهانی آب در حال اوج گرفتن است و «۳۳ کشور تا سال ۲۰۴۰ به شدت با کمبود آب مواجه خواهند شد».

 

🔵 کمبود آب جرقه‌ای بر اعتراضات است: عدم دسترسی به آب منبع اصلی ناآرامی‌ها در هند است.و این ناآرامی‌ها را گروه‌های تروریسیتی تشدید می‌کنند: گروه الشباب از خشکسالی در سومالی بهترین استفاده را کرد.

 

🔵کمبود آب می‌تواند عامل مهاجرت‌های بسیار از حاشیه شهرها و روستاها به شهرهای بزرگ باشد: در تمام مناطق خشک کشور ساحل، جوانان مجبور به مهاجرت شده‌اند.و در نهایت خشکسالی می‌تواند عامل قیام باشد: بوکوحرام در نیجریه، چاد و نیجر از این شکاف رخنه کرد. و ایران، آخرین مثال از این دست کشورهاست که بحران آب در طولانی مدت، نارضایتی‌ها را گسترش داده است. این امر ابتدا در شهرهای کوچک نمود یافته، شهرهایی که پیش از این هم جزو تفتیده‌ترین شهرهای جهان بوده‌اند.

کشاورزان تهی‌دست شده‌اند، و دریاچه‌ها تبدیل به کاسه‌های گرد و غبار. میلیون‌ها نفر در حال کوچ هستند و بی‌کاری عامل گسترش نارضایتی در میان جوانان شده است. و حالا با خشکسالی هم دست و پنجه نرم می‌کنند، خشکسالی که حداقل ۱۴ سال طول کشیده است.

 

🔵تغییرات اقلیم ایران را گرم‌تر و خشک‌تر می‌کند. عیسی کلانتری، وزیر سابق کشاورزی ایران، می‌گوید که بحران آب اگر به حال خود رها شود، ایران را نامساعد برای زندگی خواهد کرد به‌طوری که ۵۰ میلیون ایرانی باید این کشور را ترک کنند.

 

🔵آیا آب دلیل ناآرامی‌های اخیر ایران بود؟

 نه تماما. آب به تنهایی آتش اعتراضات را روشن نکرده است. اما دیوید میشل،‌ تحلیل‌گر مرکز سیمسون، کمبود آب را، چه به صورت قطع آب در شهرها و چه به صورت خشک شدن چاه‌های روستایی، و چه به صورت طوفان گرد و خاک برخاسته از دریاچه در حال خشک شدن ارومیه، یکی از عمده‌ترین نشانه‌های شکست دولت در ارائه خدمات اصلی به مردم می‌داند.

او می‌گوید «آب دولت‌ها را سرنگون نمی‌کند اما بخشی و در برخی شهرها، ‌بخش مهمی از بی‌تدبیری‌ها و ناامیدی‌هاست».او ادامه می‌دهد «مدیریت آب مهمترین چالش سیاسی دولت است».

 

🔵چطور وضع تا به این حد بد شد؟

همچون سایر کشورها، از هند گرفته تا سوریه، بعد از انقلاب سال ۱۹۷۹، ایران تصمیم گرفت در تولید مواد غذایی به خودکفایی برسد. اما همانطور که کاوه مدنی، متخصص آب در ایران، می‌گوید معنی این خودکفایی این بود که دولت کشاورزان را تشویق به کاشت محصولات کشاورزی چون گندم در سراسر کشور کرد.

دولت به کشاورزان برق رایگان یا ارزان داد از طرفی گندم‌ها را به قیمت خوبی خرید، و این مشوقی شد برای کشت بیشتر و گندم بیشتر و استخراج بیشتر و بیشتر آب‌های زیرزمینی.

نتیجه چه شد: کلودیا صادوف، گردآوری کنند گزارش بحران آب در ایران برای بانک جهانی، می‌گوید «۲۵ درصد از کل آبی که از آب‌خوان‌های زیرزمینی، رودها و دریاچه‌ها برداشته شد از مقداری که بایستی جایگزین شود بیشتر شد».

 

🔵هم‌اکنون ایران سریع‌ترین میزان کاهش آب‌های زیرزمینی در دنیا را دارد و بر اساس محاسبات میشل ۱۲ استان از ۳۱ استان این کشور «تا ۵۰ سال آینده به طور کلی آب‌های زیرزمینی خود را از دست خواهند داد». در بخش‌هایی از کشور هم کاهش سطح آب‌های زیرزمینی باعث فرونشست زمین شده است.

 

🔵آب یک ابزار سیاسی است و سپاه سدهایی را در اقصی نقاط این سرزمین ساخت تا آب را به نقاط کلیدی و حساس برساند. در نتیجه بسیاری از دریاچه‌های ایران خشک شد. از آن جمله، دریاچه ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه آب شور ایران، که حالا ۹۰ درصد اندازه خود را از دهه ۱۹۷۰، و انقلاب ایران، از دست داده است.

گردش به راست و چپ ممنوع

‍ یه خیابون تو شهر ما هست که وقتی می ری داخلش به اینجا می رسی. بجایی که رو بروت دیواره، گردش به راست ممنوع است و گردش به چپ هم ممنوع است، در حقیقت بن بست زندگی است.

گاهی وقت ها در زندگی آدم به یک جای غریبی مثل اینجا می رسه نه می تونه به راست بره نه می تونه به چپ بره، روبرو هم دیواره، زندگی هم که متاسفانه دنده عقب نداره تنها فضای حرکتی موجود فاصله ما با دیواره.

تنها فضا و مکان و زمانی که در اختیار داریم، بهترین کار اینه که از همین فضای باقی مانده لذت ببریم و بپذیریم گاهی باید تسلیم محض خدا باشیم.

#امیربرات_نیا

۲۴بهمن۹۶

ریشه های مشکلات زیست محیطی ایران

عبدالمطلب برات نیا
کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی

⏪ انفجار جمعیت طی سال های 1355 تا 1375 ( افزایش از 35 به 70 میلون نفر) و رسیدن آن به مرز 80 میلون نفر در سال 1390 به همراه افت شدید بهره وری سرمایه، موجب فشار بیش از اندازه بر طبیعت شده است.

⏪ انباشت سرمایه با عملکرد بسیار ضعیف که خود را در پروژه های سرمایه گذاری زیاد ناتمام و نیمه کار، نشان می دهد به معنای افزایش مصرف بیش از اندازه منابع طبیعی،  و در نتیجه اتلاف آن است. همینطور انباشت ضعیف سرمایه به معنای ناتوانی نظام حکمرانی در پیشبرد سرمایه گذاری های با بهره وری بالا در حقظ محیط زیست و منابع طبیعی است. 

⏪ سیاست نادرست تامین مسکن شهری در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی که البته مبتنی بر آرمان ارزشمند فراگیر شدن مالکیت خانه بود ولی به روش بسیار نادرستی اجرا شد، چند پیامد زیست محیطی منفی داشت:

⏪ اول، موجب گسترش افقی کلان شهرها و در نتیجه تغییر کاربری زمین‌های شهری و تغییر اکوسیستم شد. 

⏪ دوم، موجب افزایش بیش از اندازه قیمت زمین در کلان شهرها و تبدیل مستغلات به موتور مکنده جذب سرمایه شد. سرمایه مستغلاتی تقویت شد و با تقویت و رشد خود به هر جایی که توانست دست اندازی کرد. برخی از نهادها با هدف تامین مسکن برای پرسنل خود یا مکان های تفریحی در جاهایی مانند شمال کشور، در دست اندازی به طبیعت و نابودی جنگل‌ها پیشقدم شدند و راه را برای سرمایه مستغلاتی فراهمتر کردند.

⏪ سوم، سیاست نادرست تامین مسکن شهری موجب کاهش طول عمر مسکن شده است. در نتیجه، خانه ها ویران و دوباره ساخته می شوند. صرف نظر از هزینه استهلاکی که این رویه ایجاد می کند، موجب افزایش بی رویه استفاده از آب و سایر منابع طبیعی و اتلاف آن شده است. بخش مسکن یکی از فعالیت های آب بر و منابع بر است.

⏪ علاوه بر انفجار  جمعیت و بهره‌وری پایین سرمایه و سیاست مسکن شهری نامناسب، سیاست های نادرست مرتبط با سد سازی ها از جمله تاسیس بیش از اندازه سد بر روی رودهای ورودی به دریاچه ها موجب کاهش سطح اب دریاچه ها شد.

⏪ سیاست نادرست انتقال آب از حوضچه‌های آبی چون زاینده رود به مناطق دیگری چون یزد موجب کاهش آب در پایین دست این حوضچه‌ها و حفر چاه‌های عمیق و کاهش آب های زیر زمینی شد. تصمیمات  غیر کارشناسی و کوته نگر‌ی چون صدور موجی مجوز حفر چاه عمیق، تاسیس سد بر روی بستر خاک شور در گتوند و نظایر آن  موجب تشدید مشکلات زیست محیطی شده است. چنین تصمیماتی مختص نظام تصمیم گیری و اجرایی کشور ماست.

✔️ بحران زیست محیطی ایران چه ابعادی دارد؟

 

 

کاهش میزان ذخایر آب زیر زمینی از 520 به 400 میلیراد متر مکعب و نشست خاک، کاهش مساحت جنگل‌ها از 18 به 12 میلیون هکنار، افزایش آلاینده ها از 25 میلیون تن در سال 1350 به 45 میلیون تن  در این سالها، و قرار گرفتن حدود 230 دشت از 610 دشت رسما شناسایی شده کشور در منطقه بحرانی شواهد بحران زیست محیطی در ایران است که به صورت ملموس‌تر و محسوس‌تر و عریان‌تر خود را در کاهش سطح آب دریاچه‌های ارومیه و بختگان و خشک شدن رودهایی چون زاینده‌رود نشان می‌دهد. چشم انداز زیست محیطی ما هم همانیست که ناسا اخیرا پیش بینی کرده است: اگر روند تخریب زیست محیطی به همین صورت ادامه پیدا کند، ایران در 30 سال آینده از سرزمینی نیمه خشک به سرزمینی تمام خشک مانند عربستان سعودی تبدیل خواهد شد.

نویسنده: علی دینی ترکمانی

📕 شکست نظام مند و بحران زیست محیطی ایران، مصاحبه با روزنامه شرق.

نگاهی به تفاوت‌های کشورهای فقیر و غنی

عبدالمطلب برات نیا

کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی

 

چگونه می‌توان ثروتمند و فقیر بودن افراد را اندازه‌گیری کرد. شاخص شما در ارزیابی اینکه چه کسی ثروتمند و چه کسی فقیر است چیست؟ آیا کسی که دارای مال و اموال فراوان یا حساب بانکی بالایی است اما فرزندان و خانواده او نمی‌توانند از این ثروت بهره مناسبی برای بهبود سطح رفاهی خود ببرند، افراد و خانواده‌هایی ثروتمند تلقی می‌شوند؟ یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در ارزیابی عملکرد مناسب یک سیستم اقتصادی، توانایی این سازوکار در توزیع درآمد به شکل مناسب بین افراد جامعه است. به دیگر بیان اگر ثروت کشور را همچون کیکی در نظر بگیرید، از دید اقتصادی بزرگ یا کوچک بودن کیک تنها بخشی از مسائل مهم است اما آنچه بیش از همه موضوعات مهم است، چگونگی توزیع این کیک بین مردم است. در اقتصادی که اکثر منابع و ثروت در انحصار قشر خاصی بوده و عموم مردم آن، در شرایط مالی نامناسب و روی خط فقر قرار دارند، حتی اگر بیشترین ثروت قابل تصور در آن باشد نمی‌توان گفت این کشور به لحاظ اقتصادی غنی است. غنی بودن در اقتصاد یعنی اینکه عموم مردم بتوانند برای رفع نیازهای خود به منابع مالی دسترسی داشته باشند.

 

نگاهی به وضعیت اقتصادی کشور یک پارادوکس یا متناقض‌نما را در ذهن تداعی می‌کند. ایران جزو کشورهای ثروتمند از نظر منابع و ذخایر طبیعی به‌شمار می‌رود، کشور ما درحالی‌که حدود یک درصد از مساحت جهان را دارد، حدود هفت درصد ذخایر کشف شده دنیا از مواد معدنی، نفت و گاز را به خود اختصاص داده است. ایران جزو پانزده کشور برتر معدن‌خیز جهان نیز محسوب می‌شود. اما بررسی دقیق و موشکافانه در گرو نحوه توزیع یا تقسیم این درآمد بین افراد جامعه است. براساس آمار صندوق بین‌المللی پول، ایران بین سال‌های 2011 تا 2012 در رتبه هفتاد و سوم قدرت خرید سرانه قرار دارد. یعنی درحالی‌که جزو 20 کشور اول غنی جهان از نظر منابع طبیعی هستیم این ثروت نتوانسته قدرت خریدی بهتر از جایگاه هفتاد و سوم نصیب مردم کند. همچنین شاخص‌های توزیع درآمد مثل ضریب جینی، اتکینسون و تایل همگی موید این مطلب هستند که چرخ اقتصاد کشور در هدایت ثروت‌های موجود به سمت خانوارها همواره معیوب بوده است.

 

وجود منابع معدنی و موهبت خدادادی همواره به وسیله‌ای برای انجام سیاست‌های مصلحتی مسوولان تبدیل شده و در بیشتر مواقع به‌جای آن‌که موجب گسترش فضای کسب و کار و اشتغال جوانان شود، حتی در جهت عکس عمل کرده است. یکی از خطرات اصلی که در برخورداری از منابع خدادادی وجود دارد این موضوع است که درآمدهای کلان به‌دست آمده از این مجاری، تا حد زیادی قدرت مدیریت به هر فردی را می‌دهد خواه یک کارشناس مجرب باشد خواه یک فرد غیرکارشناس. کشوری ثروتمند است که همواره توانایی تولید کالا و خدمات متنوع و فروش آن به سایر کشورها را داشته باشد نه ایجاد شغل‌های کاذب در سازمان‌ها و ارائه حقوق و مزایای بالا به کارمندان به لطف برخورداری از درآمدهای نفتی و معدنی. نگاهی به وضعیت اقتصاد به‌خوبی گویای این مطلب است که در بیشتر نواحی کشور فرصت شغلی مناسبی برای جوانان وجود ندارد. امروزه توانایی ورود به ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی، بانک‌ها و شرکت‌های بیمه یک فرصت شغلی مناسب قلمداد می‌شود به همین دلیل است که اکثر نوابغ و سرمایه‌های انسانی ما در رشته‌های مختلف به‌خصوص علوم پایه و مهندسی راهی کشورهای دیگر می‌شوند؛ صادراتی به قیمت از دست دادن منابع ارزشمند در توسعه اقتصادی کشور.

 

یک کشور وقتی ثروتمند است که محصولات آن تقاضای جهانی داشته باشد. با فروش این محصولات جریان ارزی وارد چرخه اقتصادی کشور شده و منابع لازم برای توسعه آن در ابعاد گوناگون را فراهم می‌کند. حال شرایطی را در نظر بگیرید که در آن درآمدهای هنگفت نفتی در اختیار دولت قرار بگیرد در اینجا بیم این موضوع وجود دارد که این منابع در اثر اتخاذ سیاستی نادرست نتوانند نقشی مولد در اقتصاد کشور داشته باشند یا حجم زیادی از این منابع صرف حقوق و مزایا به سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی شود. بدون شک تقریبا تمامی کارشناسان اقتصادی کشور بر بهره‌وری پایین در سازمان‌های دولتی اتفاق نظر دارند،  بهره‌وری پایین موجب کاهش توان این سازمان‌ها در جذب نیروی کار جدید خواهد شد و بسیاری از منابع مالی را برای حفظ سطح اشتغال فعلی با خود از بین می‌برد. خروجی نهایی این موضوع هدایت منابع مالی به سمت گروهی از مردم و فقیر شدن بقیه گروه‌ها خواهد بود. علاوه بر این عدم توسعه یافتگی کشور، وضعیت اقتصادی و سیاسی ما در فضای بین‌المللی را نیز تضعیف می‌کند. تحت این شرایط یک چارچوب نادرست در طراحی اقتصاد کشور می‌تواند کشوری در اوج برخورداری از مواهب خدادادی را به کشوری با تعداد زیادی از افراد که درحال دست و پنجه نرم کردن با فقر هستند، تبدیل ‌کند.

نویسنده: صبا

چاپ شده در روزنامه دنیای اقتصاد؛ شماره 4221، شنبه 2 دی ماه 1396

نکات مهم در هنگام زلزله

سیمای شهر آنارشیستی

 سیمای شهر آنارشیستی
پی یر کروپتکین

درس سیر اندیشه‌های شهرسازی
استاد: جناب آقای دکتر حبیبی
دانشجو: ملیکا امیرزاده
دانشگاه تهران ـ پردیس هنرهای زیبا ـ دانشکده شهرسازی

مقدمه:
در قرن نوزدهم ترقی‌گرایان و حتی فرهنگ‌گرایان عقیده داشتند چارچوب وضع موجود جوابگو نیست. پیش شهرسازان ترقی‌گرا (نوگرا) متفکرانی بودند که دوران پارینه فنی را از دوران نو فنی جدا کرده و با مطرح ساختن این که انقلاب فنی و تکنولوژی صورت گرفته به آینده نگاه دیگری داشته و اعتقاد داشتند که شهر آینده منبعث از نظم دیگری است. گروه دوم یا فرهنگ‌گرایان نیز با اعتقاد به تداوم تاریخی و هجر از گذشته (درست بر خلاف ترقی‌گرایان) شهر قرن نوزدهم را شایسته انسان این قرن نمی‌دانند. و به همین ترتیب هر گروه الگوهای خاص خود را ارائه دادند. در همین نگاه گروه دیگری هستند که شهر صنعتی را نقد کرده اما هیچ الگویی را ارائه نمی‌دهند.

زندگی:
یکی از این اشخاص پی‌یر کروپتکین (۹ دسامبر ۱۸۴۲ تا ۸ فوریه ۱۹۲۱) فیلسوف آنارشیست روسی است. او به یک مدل اجتماعی مرکب از کمونیسم و سوسیالیسم و مستقل از حکومت اعتقاد داشت.
این اشراف زاده روس یک جغرافیدان برجسته، و یک انقلابی مبارز و همچنین نویسنده‌ای بود که استعداد خویش را به عامیانه کردن عقاید علمی خود و نشر آیین آنارشیستی اختصاص داد. از همان جوانی‌اش، به شرایط طبقه دهقان و کشاورزی روس جلب گردید. به عنوان دبیر بخش ژئو فیزیک انجمن جغرافی روسیه، مسافرت‌های متعددی به «منچوری»‌ کرد و سرزمین‌های یخ زده فنلاند و سوئد را بررسی کرد. او در ۱۸۷۳ کتاب‌ «تصحیحاتی بر نقشه آسیا» را منتشر کرد. وی در ۱۸۷۲ آنارشیست شده و عضو فدراسیون ژورا در سوئیس می‌گردد.

کروپتکین نظریه خویش درباره کمک متقابل را بسط می‌دهد، نظریه‌ای که یک نظام تعاونی اقتصادی را مورد ستایش قرار داده وهرگونه دولت به شدت نهادی شده را زائد می‌داند. او می‌گوید: «به جای آنکه کلید جامعه را به سیاست مدار بدهیم بهتر است قفل را عوض کنیم.»

آگاهی‌های زراعی کروپتکین، که در آن زمان استثنایی بود، اطلاعات علمی و نفرتش از هرگونه اجبار،‌ او را به نگرشی از آینده رهنمون می‌گردند. در این نگرش شهرهای بزرگ و تراکم‌های جمعیتی سنگین به سود یک وحدت حقیقی و صنعت و کشاورزی رنگ می‌بازد،‌ نگرشی که سالیان بعد «یوزونین»‌ آرمانی فرانک لوید رایت بدان متمایل می‌گردد.

در ادامه برای آشنایی با تفکرات کروپتکین لازم است با لغت آنارشیسم آشنا شویم و بدانیم آنارشیست چه کسی است و چه می‌خواهد؟

آنارشیسم:

در زبان سیاسی به معنای نظامی اجتماعی و سیاسی بدون دولت، یا به طور کلی جامعه‌ای فاقد هرگونه ساختار طبقاتی یا حکومتی است.
آنارشی مشتق از واژه‌ یونانی anarkos به معنای «بدون رئیس» است. رویکرد عام آنارشیست‌ها تاکید بر این نکته است که می‌توان بدون ساختارهای مقید کننده یا محدودیت‌زا زندگی نیکویی داشت. هر سازمان یا اخلاقیاتی که با آزادی انتخاب شیوه‌ زندگی در تعارض باشد باید مورد حمله ، انتقاد و نفی قرار گیرد. پس مسئله مهم آنارشیست‌ها تعریف موانع و ساختارهای تصنعی وتمایز دادن آنها از ساختارهای طبیعی یا فعالیت‌های اختیاری است.

از اندیشمندان برجسته آنارشیست می‌توان از ویلیام گادوین،‌ ماکس استیرنر، لئوتولستوی، پیر ژوزف پرودون،‌ میخائیل باکوینن، پیر کروپتکین و اخیراً‌ متفکران آزادی طلب و محافظه کاری با گرایش آنارشیستی مانند هانس هرمان هوپ و موری روتبارد نام برد.

از نظر لغوی، آنارشیسم آموزه‌ای مبنی بر این اعتقاد است که اکثر مشکلات اجتماعی، ناشی از وجود حکومت بوده و در مقابل آن در عوض تعداد بسیاری از اشکال تشکیلات داوطلبانه اجتماعی وجود دارند.

برای نخستین بار پیر ژوزف پرودون لقب آنارشیست را رسماً بر خود اعلام نمود.

تصویری که کروپتکین راجع به آنارشیسم می‌دهد چیست؟

پیر کروپتکین یکی از مهمترین آنارشیست‌های کمونیست است. آنارشیست‌های کمونیست اعتقاد دارند جامعه‌ای ترکیبی از کمون‌های خود فرمان با استفاده جمعی از تولیدات و دموکراسی مستقیم به عنوان فرم نظام یافته سیاسی است و از طریق اتحادیه با دیگر کمون‌ها در ارتباط است آزادترین نوع نظام اجتماعی خواهد بود.